Sài Gòn những năm tháng ấy, với những ai đã từng sống, từng yêu và từng đi qua những thăng trầm của nó, mãi là một miền ký ức không dễ gì phai nhạt. Đó là một Sài Gòn được mệnh danh “Hòn ngọc Viễn Đông” , nơi những đại lộ rợp bóng me xanh, những rạp xi-nê như Rex, Palace, Casino luôn sáng đèn mỗi tối, và những quán cà phê vỉa hè, dù sang trọng trên đường Catinat – Tự Do hay bình dân trong con hẻm nhỏ, đều là nơi chứng kiến bao chuyện thế sự, bao cuộc tao ngộ của một đời sống văn hóa, giải trí sôi động bậc nhất khu vực.
Trong dòng chảy ký ức đó, có những cái tên đã trở thành huyền thoại, gắn liền với tâm hồn của thành phố. Và khi nhắc đến những biểu tượng của Sài Gòn một thời, không ai có thể bỏ qua Thẩm Thúy Hằng – một nhan sắc đã trở thành tượng đài, một phần không thể tách rời của linh hồn thành phố. Bà không chỉ là một diễn viên tài sắc, mà còn là một chứng nhân của cả một thời đại. Bài viết này, với góc nhìn của một nhà báo đã đi qua những năm tháng ấy, sẽ phác họa lại chân dung đa chiều của minh tinh Thẩm Thúy Hằng, và qua lăng kính cuộc đời bà, tái hiện lại bức tranh xã hội, kinh tế và văn hóa của Sài Gòn trong giai đoạn lịch sử đầy biến động từ thập niên 50 đến những năm 80.
Từ Kim Phụng đến Thẩm Thúy Hằng: Sự Ra Đời Của Một Minh Tinh
Câu chuyện về một trong những ngôi sao sáng nhất của bầu trời nghệ thuật miền Nam bắt đầu không phải ở Sài Gòn hoa lệ, mà từ Hải Phòng, nơi cô bé Nguyễn Kim Phụng cất tiếng khóc chào đời. Nhưng định mệnh đã sớm đưa bà theo gia đình vào Nam, lớn lên ở mảnh đất An Giang trù phú trước khi lên Sài Gòn học tập. Bước ngoặt lớn nhất của cuộc đời đã đến vào năm bà 16 tuổi, khi cô nữ sinh trường Huỳnh Thị Ngà (Tân Định) lén gia đình đăng ký tham gia cuộc thi tuyển diễn viên điện ảnh do hãng phim Mỹ Vân tổ chức. Với vẻ đẹp trời cho và tài năng thiên bẩm, Kim Phụng đã xuất sắc vượt qua hơn 2.000 thí sinh khác để giành giải nhất, một sự kiện gây chấn động làng giải trí lúc bấy giờ.
Chính từ cuộc thi định mệnh này, ông bà chủ hãng phim Mỹ Vân đã đặt cho bà nghệ danh Thẩm Thúy Hằng, một cái tên mà chỉ vài năm sau đó đã trở thành bảo chứng cho mọi phòng vé. Sự trỗi dậy của Thẩm Thúy Hằng không chỉ là câu chuyện thành công của một cá nhân, mà còn phản ánh sự hình thành của một nền công nghiệp giải trí bản địa chuyên nghiệp ở miền Nam. Việc một hãng phim tư nhân hoàn toàn do người Việt làm chủ như Mỹ Vân có thể tổ chức một cuộc thi tuyển với quy mô lớn, thu hút hàng ngàn người tham dự, cho thấy một thị trường văn hóa đang phát triển mạnh mẽ, có nhu cầu và có khả năng tự tạo ra những biểu tượng của riêng mình.
Năm 1958, vai diễn đầu tay Tam Nương trong bộ phim “Người đẹp Bình Dương” của đạo diễn Năm Châu đã trở thành một bệ phóng huyền thoại, đưa tên tuổi Thẩm Thúy Hằng từ một gương mặt mới vụt sáng thành “minh tinh màn bạc”. Bộ phim không chỉ là một thành công vang dội về mặt thương mại mà còn tạo ra một hiện tượng văn hóa. Vẻ đẹp của “Người đẹp Bình Dương” đã làm say đắm biết bao khán giả, và Thẩm Thúy Hằng nhanh chóng trở thành nữ diễn viên đóng nhiều phim nhất trong thập niên 50 và 60, một cái tên mà bất kỳ nhà sản xuất nào cũng khao khát có được.
“Hòn Ngọc Viễn Đông” và Nền Công Nghiệp Giải Trí Rực Rỡ
Sự nghiệp của Thẩm Thúy Hằng thăng hoa cùng với thời kỳ hoàng kim của Sài Gòn. Khi đó, với vai trò là thủ đô của chính thể Việt Nam Cộng hòa, Sài Gòn là một trung tâm chính trị, kinh tế, và văn hóa sầm uất, nơi hội tụ và giao thoa của nhiều luồng văn hóa khác nhau, tạo nên một không khí xã hội năng động và cởi mở. Đời sống giải trí của người dân thành thị vô cùng phong phú. Các rạp chiếu phim như Palace, Casino, Vĩnh Lợi, Đại Đồng… không chỉ là nơi thưởng thức nghệ thuật thứ bảy mà còn là điểm hẹn văn hóa quen thuộc.
Trong bối cảnh đó, Thẩm Thúy Hằng không chỉ dừng lại ở vai trò một diễn viên. Với sự nhạy bén và tầm nhìn của một người làm nghệ thuật thực thụ, bà đã bước sang một vai trò mới: nhà sản xuất. Năm 1969, bà thành lập hãng phim riêng mang tên Thẩm Thúy Hằng, sau này phát triển thành hãng Vilifilms nổi tiếng. Bộ phim đầu tay do chính hãng của bà sản xuất, “Chiều kỷ niệm”, đã quy tụ một dàn diễn viên gạo cội như Năm Châu, Phùng Há, Kim Cúc và đạt được thành công rực rỡ, càng khẳng định vị thế và tầm ảnh hưởng không thể lay chuyển của bà trong làng điện ảnh. Bà trở thành bạn diễn ăn ý với nhiều nam tài tử lừng danh thời bấy giờ như La Thoại Tân, tạo nên những cặp đôi vàng trên màn ảnh, làm thổn thức trái tim hàng triệu khán giả.
Biểu Tượng Phong Cách và Xã Hội Tiêu Thụ
Thẩm Thúy Hằng không chỉ thống trị màn bạc mà còn là một biểu tượng thời trang có sức ảnh hưởng sâu rộng đến phong cách ăn mặc của phụ nữ Sài Gòn những năm 60-70. Phong cách của bà là sự kết hợp hài hòa giữa nét duyên dáng truyền thống và sự phóng khoáng, hiện đại của Tây phương. Bà làm mới tà áo dài với những kiểu cổ thuyền, cổ vuông, cổ tim thanh lịch, nhưng cũng không ngần ngại diện những chiếc váy ngắn trên gối (mini dress), quần ống loe, hay những bộ suit cá tính theo các trào lưu thời trang thế giới. Phong cách của bà đã phản ánh đúng tinh thần của Sài Gòn thời bấy giờ: một thành phố cởi mở, năng động, sẵn sàng tiếp nhận những cái mới nhưng vẫn giữ gìn bản sắc riêng.
Sự xa hoa và đời sống tiêu thụ sôi động này có một nền tảng kinh tế đặc biệt. Nền kinh tế của Việt Nam Cộng hòa lúc bấy giờ phụ thuộc rất lớn vào nguồn viện trợ kinh tế khổng lồ từ Hoa Kỳ. Tổng số viện trợ kinh tế trong suốt 20 năm được ước tính lên tới hơn 10 tỷ USD (thời giá 1960), một con số khổng lồ đã tạo ra một “xã hội tiêu thụ”. Chính Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu cũng từng cay đắng thừa nhận sự phụ thuộc này trong một câu nói nổi tiếng: “Nếu Hoa Kỳ mà không viện trợ cho chúng tôi nữa thì chỉ sau ba giờ, chúng tôi sẽ rời khỏi dinh Độc Lập”. Nền kinh tế dựa vào viện trợ này đã khiến hàng hóa, đặc biệt là hàng ngoại và các dịch vụ giải trí, phát triển mạnh mẽ, tạo nên vẻ phồn vinh cho đô thị Sài Gòn.
Những Thăng Trầm Sau Cánh Màn Nhung và Biến Cố Thời Cuộc
Cuộc đời của Thẩm Thúy Hằng không chỉ gắn với hào quang sân khấu mà còn có mối liên hệ mật thiết với giới tinh hoa chính trị của chế độ cũ. Cuộc hôn nhân của bà với ông Nguyễn Xuân Oánh, một trí thức tài giỏi từng giữ các chức vụ quan trọng như Thống đốc Ngân hàng Quốc gia và có thời gian làm Thủ tướng Việt Nam Cộng hòa, đã đặt bà vào vị trí trung tâm của cả quyền lực văn hóa và chính trị.
Thế rồi, bước ngoặt lịch sử đã đến. Ngày 30 tháng 4 năm 1975, những chiếc xe tăng của quân giải phóng húc tung cổng Dinh Độc Lập, khép lại một giai đoạn lịch sử đầy biến động. Cuộc sống của người dân Sài Gòn thay đổi gần như ngay lập tức. Ngày 2 tháng 7 năm 1976, Quốc hội nước Việt Nam thống nhất đã quyết định đổi tên thành phố Sài Gòn – Gia Định thành Thành phố Hồ Chí Minh. Nền kinh tế tiêu thụ sôi động trước đây chấm dứt, nhường chỗ cho thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa tập trung, mà người dân thường gọi là thời bao cấp. Cuộc sống gắn liền với chế độ tem phiếu, với sổ gạo, hàng hóa trở nên khan hiếm, và những thương hiệu vang bóng một thời như xà bông Cô Ba cũng dần lụi tàn theo thời cuộc.
Trong cơn lốc của sự đổi thay, nhiều nghệ sĩ đã chọn con đường ra đi. Nhưng Thẩm Thúy Hằng, một trong những ngôi sao lớn nhất của chế độ cũ, đã quyết định ở lại và tiếp tục hoạt động nghệ thuật. Bà tham gia đóng các bộ phim của chính quyền mới, mà tiêu biểu nhất là vai diễn trong “Mối tình đầu” (1977) của đạo diễn Hải Ninh. Bộ phim khắc họa sâu sắc đời sống và tâm trạng hoang mang, vô định của một bộ phận thanh niên Sài Gòn trước và sau ngày giải phóng.
Quyết định ở lại và tiếp tục đóng phim của Thẩm Thúy Hằng là một hành động mang nhiều ý nghĩa phức tạp, thể hiện sự giằng xé của cả một thế hệ nghệ sĩ miền Nam. Đó có thể là tình yêu nghề nghiệp không thể dứt bỏ, cũng có thể là một nỗ lực để thích ứng với hoàn cảnh lịch sử mới. Vai diễn của bà trong “Mối tình đầu” không chỉ là một vai diễn đơn thuần, nó như một cuộc đối thoại giữa quá khứ và hiện tại. Sự nghiệp của bà sau năm 1975, dù ngắn ngủi, đã trở thành một cây cầu nối, một sự chứng thực rằng văn hóa không hoàn toàn bị cắt đứt mà có sự chuyển hóa, dù quá trình đó có thể đầy đau đớn và khó khăn.
Sau này, bà dần giã từ điện ảnh và lui về ở ẩn. Tuy nhiên, chính trong giai đoạn này, một biến cố khác đã xảy ra, phủ bóng lên những năm tháng cuối đời của bà. Trong nỗ lực níu giữ nhan sắc vang bóng một thời, bà đã lạm dụng phẫu thuật thẩm mỹ. Việc tiêm botox quá liều đã để lại những hậu quả nặng nề, khiến gương mặt từng được mệnh danh là “đệ nhất mỹ nhân” bị sưng phồng và biến dạng. Chính vì biến cố này, bà càng sống khép kín, gần như không xuất hiện trước công chúng, chuyên tâm tu tập tại nhà riêng. Những năm tháng cuối đời của bà là một chuỗi ngày tĩnh lặng, trái ngược hoàn toàn với cuộc sống rực rỡ trên đỉnh cao danh vọng trước đây. Bà qua đời tại nhà riêng vào tháng 9 năm 2022, khép lại cuộc đời đầy thăng trầm của một trong những tượng đài lớn nhất của điện ảnh Sài Gòn, để lại sau lưng một sự nghiệp lừng lẫy và bao nuối tiếc trong lòng công chúng.
