Nếu có một cỗ máy thời gian, quay ngược về Sài Gòn những năm 1920, 1930, hay thậm chí là lùi xa hơn một chút, bạn sẽ nghe thấy cái tên nào được nhắc đến nhiều nhất trong các tửu lầu, các sòng bạc, hay trong những cuộc trà dư tửu hậu của giới công tử Bạc Liêu? Đó chính là cái tên Trần Ngọc Trà, hay còn gọi là cô Ba Sài Gòn.
Ngày nay, khi chúng ta nhìn lại Sài Gòn của thập niên 70, chúng ta thấy một thành phố đang ở đỉnh điểm của những biến động chính trị, văn hóa, xã hội. Nhưng ẩn sâu dưới lớp vỏ bận rộn và căng thẳng đó, là những huyền thoại cũ. Và huyền thoại về cô Ba Trà, về một “Đệ nhất Mỹ nhân” đã làm khuynh đảo cả Nam Kỳ Lục tỉnh, vẫn còn nóng hổi. Người ta kể về bà không chỉ vì nhan sắc, vì những cuộc tình đốt tiền như giấy với Hắc công tử, Bạch công tử, mà còn vì cái kết cục bi thảm của bà.
Nhưng, điều gì đã tạo nên một con người như vậy? Phải chăng sự phù hoa tột đỉnh và sự bi thảm tột cùng đều có chung một gốc rễ? Hôm nay, chúng ta sẽ không vội nói về những đêm tiệc xa hoa, chúng ta sẽ tìm về nơi bắt đầu tất cả: tuổi thơ bi thương của Trần Ngọc Trà.
Cánh cò lạc xứ: Gốc gác khốn khó ở Cần Giuộc
Trước khi là “Đệ nhất Mỹ nhân Sài Gòn”, Trần Ngọc Trà chỉ là một cô bé nhà quê. Bà sinh ra vào khoảng năm 1906 (có tài liệu nói 1905), tại một vùng quê nghèo thuộc huyện Cần Giuộc, tỉnh Long An.
Đây không phải là nơi sản sinh ra những tiểu thư đài các. Cần Giuộc thời ấy là vùng đất của những người nông dân chân lấm tay bùn, của những cánh đồng ngập phèn, và của cái nghèo dai dẳng bám riết lấy số phận con người. Cha của Trần Ngọc Trà, theo một số giai thoại, là một ông thầy Nho (thầy đồ) nhưng thất thế, không theo kịp thời cuộc nên gia cảnh ngày càng sa sút. Một số khác lại nói, gia đình bà đơn thuần là bần nông, cái ăn còn không đủ no.
Dù là kịch bản nào, thì cái nghèo cũng là một thực tế không thể chối cãi. Trần Ngọc Trà lớn lên trong sự thiếu thốn. Cái “tuổi thơ” của bà không phải là những ngày tháng được nâng niu, được đến trường học chữ, mà là những ngày tháng phụ giúp gia đình, chứng kiến sự vật lộn mưu sinh của cha mẹ.
Người ta nói, nhan sắc của bà là “trời cho”. Ngay từ khi còn là một cô bé lem luốc, nét đẹp của Trà đã bắt đầu trổ mã. Một vẻ đẹp không phải kiểu mặn mà, phúc hậu của phụ nữ thôn quê, mà là một vẻ đẹp sắc sảo, ma mị, một vẻ đẹp “lai” rất Tây phương dù bà là người Việt 100%. Đôi mắt bà có ánh nhìn như thiêu đốt, sống mũi cao, và nhất là cái miệng nhỏ chúm chím với hàm răng “hột lựu” (đều và trắng bóng) đã trở thành thương hiệu.
Chính cái nghèo và cái nhan sắc trời phú ấy đã trở thành hai yếu tố định mệnh, đẩy bà vào một con đường mà không ai có thể ngờ tới.
Bước chân lên Sài Gòn
Bi kịch thường bắt đầu khi người ta phải rời bỏ nơi chôn rau cắt rốn. Với Trần Ngọc Trà, bi kịch bắt đầu khi bà phải rời Cần Giuộc.
Các câu chuyện kể lại không thống nhất về lý do bà lên Sài Gòn. Có thuyết nói rằng, gia đình quá nghèo, phải “bán” con gái cho một nhà giàu ở Sài Gòn làm con ở. Một thuyết khác, có vẻ được nhiều người chấp nhận hơn, là bà được một người dì (hoặc một người bà con) ở Sài Gòn đưa lên nuôi.
Nhưng dù là lý do gì, thì ở cái tuổi 12, 13, một cô bé nhà quê đã phải làm quen với một thế giới hoàn toàn khác. Sài Gòn khi ấy là “Hòn ngọc Viễn Đông”, là trung tâm của sự hoa lệ, của xe hơi bóng loáng, của những tòa nhà kiểu Pháp và của những chốn ăn chơi thác loạn.
Người dì của bà Trà, khi nhìn thấy đứa cháu gái của mình, có lẽ đã không nhìn thấy một đứa trẻ cần được che chở. Bà ta đã nhìn thấy một “món hời”, một “viên ngọc thô” có thể mài giũa để kiếm ra tiền.
Tuổi thơ của Trần Ngọc Trà chính thức chấm dứt tại đây. Bà không được đi học. Thay vào đó, bà được “dạy”. Nhưng không phải dạy chữ nghĩa, mà là dạy cách đi đứng, cách ăn nói, cách làm duyên, và có lẽ, cả cách để tồn tại trong thế giới của những gã đàn ông giàu có. Một số tài liệu cũ còn ghi lại rằng, bà bị ép phải làm việc trong những tiệm may, tiệm uốn tóc, nhưng thực chất đó chỉ là vỏ bọc.
Nơi đầu tiên bà Trà “bước chân vào đời” được cho là Lục Tòa Lầu (hay Lầu Lục Giác), một chốn ăn chơi, một “cung điện” trá hình nức tiếng Sài Gòn bấy giờ. Từ một cô bé quê mùa, Trần Ngọc Trà bị ném vào giữa một “thương trường” tàn khốc nhất: thương trường nhan sắc.
Sự “lột xác” đau đớn và cái giá của danh xưng “Đệ nhất Mỹ nhân”
Không có một tuổi thơ bình thường, không có nền tảng gia đình, không có học vấn. Tất cả những gì Trần Ngọc Trà có là nhan sắc và sự thông minh lanh lợi của một người sớm phải bươn chải.
Bà học rất nhanh. Bà học cách trang điểm theo mốt của các minh tinh Paris, học cách dùng nước hoa, cách chọn vải vóc may áo dài “slim-fit” (eo thon) khoe trọn đường cong cơ thể. Bà cũng là một trong những phụ nữ Sài Gòn đầu tiên dám mặc áo tắm, dám lái xe hơi, và dám công khai qua lại với những người đàn ông đã có vợ.
Sự “bi thương” trong tuổi thơ của bà không chỉ là cái nghèo vật chất. Đó là sự bi thương về tinh thần. Bà không có một ký ức nào về sự ngây thơ. Thay vào đó, bà trưởng thành bằng sự lọc lừa, bằng việc chứng kiến những cuộc trao đổi xác thịt và tiền bạc. Tâm lý của bà chắc chắn đã bị tổn thương nghiêm trọng.
Có lẽ vì vậy, khi bà có được mọi thứ – tiền bạc, danh vọng, sự sùng bái của đàn ông – bà lại không biết cách trân trọng nó. Một người có tuổi thơ no đủ sẽ biết giá trị của đồng tiền và sự bình yên. Còn một người như cô Ba Trà, người bị tước đoạt tuổi thơ, khi có tiền, bà chỉ biết dùng nó để “đốt”, để trả thù đời, để chứng minh sự tồn tại của mình.
Những cuộc tình chấn động với Bạch công tử (Lê Công Phước) và Hắc công tử (Trần Trinh Huy) không phải là tình yêu. Đó là những cuộc chiến. Cuộc chiến xem ai “chịu chơi” hơn, ai vung tiền qua cửa sổ nhiều hơn. Câu chuyện Bạch công tử đốt tiền luộc trứng để làm đẹp lòng người đẹp, hay Hắc công tử lấy tiền giấy 100 đồng (một gia tài thời đó) để làm đuốc đi tìm hoa tai cho bà, tất cả đều là biểu hiện của một tâm lý bất ổn, một cái “tôi” rỗng tuếch cần được khỏa lấp bằng vật chất.
Tuổi thơ bi thương đã không cho bà một cái phanh hãm nào. Bà lao vào các cuộc vui, lao vào sòng bạc, và cờ bạc đã lấy đi của bà tất cả.
Bài học về sự phù hoa
Đến những năm 1970, Sài Gòn vẫn còn đó sự hoa lệ, nhưng đã nhuốm màu khói lửa và bất an. Đệ nhất Mỹ nhân Trần Ngọc Trà lúc này đã ở đâu?
Bà đã bước vào tuổi xế chiều. Nhan sắc tàn phai, tiền bạc tiêu tan. Người ta không còn thấy bà trên những chiếc xe hơi sang trọng, hay trong những biệt thự lộng lẫy. Người ta đồn rằng, bà sống lẩn khuất ở một xó xỉnh nào đó tại Chợ Lớn, hoặc tá túc trong một ngôi chùa. Có giai thoại kể rằng, bà phải làm nghề “đọc vè”, bán báo dạo, hay thậm chí là ăn xin để sống qua ngày.
Chính cái kết cục bi thảm này, đối lập hoàn toàn với quá khứ vàng son, đã khiến câu chuyện của bà trở thành một huyền thoại sống.
Trong bối cảnh thập niên 70, khi xã hội Sài Gòn cũng đang trải qua những thay đổi long trời lở đất, khi bao nhiêu giá trị cũ bị đảo lộn, thì cuộc đời của cô Ba Trà được kể lại như một lời cảnh tỉnh. Nó là minh chứng rõ ràng nhất cho câu “hồng nhan bạc mệnh”, cho sự mong manh của tiền tài, danh vọng.
Tuổi thơ bi thương đã đẩy bà lên đỉnh cao danh vọng, và cũng chính tuổi thơ thiếu thốn nền tảng đó đã xô bà xuống vực thẳm của sự lãng quên và nghèo đói. Bà là biểu tượng cho một Sài Gòn “Hòn ngọc Viễn Đông” – rực rỡ, xa hoa, nhưng cũng đầy cạm bẫy và dễ dàng tan vỡ.
Cho đến tận hôm nay, cái tên Trần Ngọc Trà vẫn còn đó, không phải chỉ vì bà đẹp, mà vì cuộc đời bà là một tấn bi kịch hoàn hảo, mà khởi nguồn của nó, đáng buồn thay, lại chính là những ngày tháng tuổi thơ không một chút bình yên.
